قرنيه (Cornea) قسمت شفاف و شيشه مانند جلوي چشم ميباشد که مقطعي از يك كره يا يك جسم بيضوي منظم است که از وراي آن قسمت رنگي چشم يعني عنبيه ديده مي شود. در واقع رنگ چشم وابسته به عنبيه است که از فردي به فرد ديگر متفاوت مي باشد و قرنيه کاملا شفاف است. نور پس از عبور از قرنيه و عدسي چشم به شبکيه مي رسد تا در آنجا تصوير تشکيل گردد و پس از فعل و انفعالاتي؛ اطلاعات اين تصوير بصورت امواج الکتريکي-عصبي به مغز منتقل گردد و فعل بينايي کامل گردد. هر گونه اختلالي که در اين مسير بروز نمايد سبب کاهش بينايي مي شود. قرنيه اولين عنصر در اين مسير مي باشد و وجود يک قرنيه شفاف و با شکل هندسي منظم؛ لازمه اصلي بينايي است.
دراثر بعضي از بيماريها و عفونتهاي چشم؛ تروما؛ سوختگيهاي شيميايي؛ و اعمال جراحي؛ قرنيه شفافيت خود را از دست مي دهد و در سر راه عبور نور اختلال ايجاد مي گردد. از اين گروه مي توان ازعفونتهاي ميکربي قرنيه؛ تبخال چشمي؛ تراخم؛ ديستروفي هاي قرنيه (نوعي بيماري ارثي که سبب کدورت قرنيه مي گردد) ؛ و پارگي قرنيه ناشي از ضربه را نام برد. در برخي ديگر از بيماريهاي چشم و يا اعمال جراحي؛ قرنيه ممکن است شکل هندسي منظم خود را از دست بدهد و باز هم در انکسار طبيعي نور اختلال ايجاد مي گردد. سردسته اين گروه؛ بيماري قوز قرنيه (Keratoconus) مي باشد.
در عمل پيوند قرنيه (Corneal Transplant)، قرنيه بيمار با يک قرنيه سالم از چشم انساني ديگر که فوت کرده؛ تعويض مي گردد. تهيه قرنيه توسط بانک چشم از افرادي که خود و يا بستگان آنها اجازه اهداي چشم پس ازمرگ را داده اند؛ صورت مي گيرد. بانک چشم معمولا بافت را در ساعات اوليه پس از مرگ؛ از بدن جدا ساخته و آن را براي انتقال به بيمارستان و يا کلينيک محل جراحي آماده مي کند. در بانک چشم قبل از فرستادن بافت براي پيوند؛ يکسري آزمايشات انجام مي گيرد تا از انتقال بيماريهايي مانند ايدزو هپاتيت جلوگيري گردد و همچنين از کيفيت بافت پيوندي اطمينان حاصل شود.
عمل پيوند قرنيه شايعترين و موفقترين پيوند اعضاء در بدن انسان محسوب مي گردد. چرا که قرنيه فاقد رگهاي خوني ميباشد و بنابراين شانس پس زدن پيوند در مقايسه با اعضاي ديگر در حداقل است. البته تيجه عمل پيوند قرنيه به بيماري اوليه وابسته است. براي مثال در افرادي كه به علت قوز قرنيه پيوند شده اند ميزان موفقيت عمل بسيار خوب و بالاي 90 درصد است. در مواردي كه پيوند قرنيه در بيماريهايي مانند تراخم انجام گرفته باشد يا فرد زمينه بيماريهاي لبه پلک و يا اختلال لايه اشک را داشته باشد عمل پيوند با مشکلات عديده اي روبرو خواهد بود.
در هنگام عمل قسمت مرکزي
قرنيه بيمار (7 تا 8 ميليمتر مرکز قرنيه) بصورت
يک دايره بريده مي شود و همين عمل روي
قرنيه اهدايي نيز صورت مي گيرد و سپس قرنيه
اهدايي در محل قرنيه بيمار با کمک بخيه هاي
بسيار ظريف دوخته مي شود. تعداد بخيه ها بسته به نظر جراح و
وضعيت چشم متفاوت و بين 16 تا 32 عدد متغير مي باشد. اگر در هنگام عمل پيوند
قرنيه، بيماري آب مرواريد وجود داشته باشد، همزمان عمل اب مرواريد انجام شده و لنز
داخل چشمي نيز جايگذاري مي گردد. عمل جراحي بصورت يک عمل سرپايي و تحت
بيهوشي کامل و يا با بي حسي موضعي
انجام مي شود و بيمار پس از عمل مي تواند
بيمارستان را ترک کند.
عمل پيوند قرنيه در مقايسه با ديگر اعمال جراحي چشم نياز به مراقبت بيشتر و طولاني تري دارد. چرا که 6 ماه تا يکسال طول مي کشد تا پيوند استحکام کافي پيدا کند. در اين مدت با برداشتن بعضي از بخيه ها؛ آستيگماتيسم ناشي از عمل پيوند بايد کنترل گردد. بايد مراقبت گردد که عفونت؛ خشکي چشم؛ و پس زدن پيوند سبب از بين رفتن شفافيت نسج پيوندي نگردد. چشم پيوندي بايد در مقابل ضربه بخوبي حفاظت گردد چرا که استحکام چشم پيوند شده هيچگاه برابر با چشم سالم نخواهد شد.
بطور طبيعي؛ برگشت ديد بعد از پيوند نيز با تاخير قابل توجه اي مواجه است. در ماههاي اول پس از عمل؛ بعلت آستيگماتيسم زيادي که وجود دارد؛ بينايي کيفيت مناسبي نخواهد داشت. بتدريج در طي چندين ماه پس از عمل؛ با برداشتن تعدادي از بخيه ها يا همه آنها؛ آستيگماتيسم کاهش يافته و بينايي بهبود مي يابد. بايد دانست که حتي در اکثر پيوندهاي موفق؛ هيچگاه آستيگماتيسم و شماره چشم بطور کامل اصلاح نمي گردد که فرد بي نياز از عينک باشد. اما در اکثريت آنها شماره چشم و آستيگماتيسم در حدي خواهد بود که بيمار بتواند با عينک هاي معمولي بينايي قابل قبولي داشته باشد. در مواردي هم بعد ازعمل ممکن است آستيگماتيسم هيچگاه در حد قابل قبول کاهش نيابد که در اين صورت بيمار براي بهبود ديد مجبور به استفاده از عينکهاي با شماره بالا يا لنز تماسي خواهد بود. حتي در مواردي براي پايين آوردن شماره آستيگماتيسم بعد از عمل پيوند؛ نياز به اعمال جراحي اضافي مانند برش قرنيه؛ ليزيک؛ و لازک مي باشد.
البته استفاده از عمل جراحي ليزيک، لازک، و يا پي آر کي در کسانيکه تحت عمل پيوند قرنيه قرار گرفته اند و بعد از عمل نزديک بيني، آستيگماتيسم، و يا دوربيني قابل توجه اي دارند، مي تواند بسيار کمک کننده باشد. تاکنون بيشتر عمل جراحي ليزيک بعد از پيوند قرنيه توصيه مي شد. اما اخيرا اعمال جراحي سطحي مانند لازک و پي ار کي بيشتر مورد توجه قرار گرفته است و نتايج اين عملهاي جراحي نيز بعد از پيوند قرنيه بهتراز نتايج عمل ليزيک مي باشد.
پيوند قرنيه نيز مانند همه اعمال جراحي مي تواند عوارض ريز و درشتي را به همراه داشته باشد. ازمهمترين عوارض عمل جراحي پيوند قرنيه مي توان از عفونت؛ پس زدن پيوند؛ نگرفتن پيوند؛ آستيگماتيسم هاي بالا؛ و نياز به اعمال جراحي تکميلي؛ نام برد.
پرسش و پاسخ در مورد پيوند قرنيه
پرسش: من به علت قوز قرنيه شديد كانديد پيوند قرنيه شده ام .يكي از همكاران شما به من گفت كه من را پيوند ورقه اي مي كند. آيا اين كه مي گويند پيوند ورقه اي بهترين نوع پيوند است درست است؟ لطفا محاسن و معايب آن را بگوييد؟
پاسخ: پيوند قرنيه لايه اي (يا ورقه اي) و پيوند تمام ضخامت قرنيه، هردو روشهاي قابل قبول در درمان قوز قرنيه و يا ديگر بيماريهاي قرنيه مي باشند. اينکه کدام براي شما بهتر است بستگي به وضعيت چشم شما، وجود يا عدم وجود سابقه بعضي از بيماريهاي چشم مانند خشکي چشم و بيماريهاي پلک و غيره، ضخامت قرنيه و سالم و يا ناسالم بودن لايه پشتي قرنيه، و همچنين نوع فعاليت هاي جسمي شما بعد از عمل دارد. حسن پيوند لايه اي در اين است که به مراقبت کمتري پس از عمل نياز دارد و همچنين شانس پس زدن پيوند کمتر مي شود. کيفيت ديد پس از پيوند لايه اي ممکن است بخوبي پيوند تمام ضخامت نباشد.
پرسش: من به علت قوز قرنيه پيوند قرنيه انجام داده ام. پيوند من تمام ضخامت است. حدودا بخيه ها چند وقت بعد از عمل كشيده مي شود؟ اين كه گفته ايد شانس مو فثيت 95 درصد است شامل رد پيوند هم مي شود؟ و ديگر اينكه آيا بعد از كشيدن بخيه ها گرفتن روزه ضرري ندارد؟
پاسخ: زمان برداشتن بخيه بعد از پيوند قرنيه بستگي به عوامل متعددي منجمله به نوع و تعداد بخيه استفاده شده، مدت زمان سپري شده پس از عمل، سن و نوع فعاليت شما، و مهمتر از همه به ميزان آستيگماتيسم پس از عمل دارد. بطور معمول از حدود سه ماه پس از عمل مي شود در مورد برداشتن تعدادي از بخيه ها بسته به شدت و ميزان آستيگماتيسم تصميم گيري نمود. در مواردي ممکن است تعدادي از بخيه ها را تا مدت نامعلومي نگه داشت. از طرف ديگر اگر بخيه شل شود بايد بلافاصله آن را از چشم خارج نمود.
کلا شانس موفقيت پيوند قرنيه در درمان قوز قرنيه بسيار بالا و حدود ۹۵ درصد مي باشد که اين احتمال با احتساب همه عوارض و منجمله رد پيوند نيز مي شود.
بطور کلي عمل پيوند قرنيه منافاتي با روزه گرفتن ندارد و شما در هر مرحله اي پس از پيوند قرنيه مي توانيد روزه بگيريد.
پرسش: من كانديد پيوند قرنيه شده ام. آيا مي توان عمل پيوند را با بي حسي موضعي انجام داد؟
پاسخ: عمل پيوند قرنيه مي تواند هم با بي حسي موضعي و هم با بيهوشي عمومي انجام گيرد. انتخاب نحوه بيهوشي عمدتا بستگي به شرايط و سلامت جسمي بيمار و همچنين آمادگي روحي وي دارد. طبعا براي بيماري که بيهوشي عمومي مي تواند سلامت و حيات وي را تهديد کند انتخاب اول بي حسي مو ضعي خواهد بود. اما در مورد فردي که احتمال عدم همکاري وي در هنگام عمل مي رود، مانند افراد کم سن و سال و يا افرادي که از لحاظ روحي رواني آمادگي لازم را نداشته باشند، بيهوشي عمومي انتخاب اول است. اگر شرايط بيمار براي هر دوي اين روشها منعي نداشته باشد انتخاب روش بيهوشي عمدتا تابعي است از نوع و نحوه عمل جراحي چشم. براي مثال عملهاي آب مرواريد عمدتا با بي حسي موضعي و يا با قطره انجام مي گيرد. عملهاي شبکيه چشم بعلت اينکه غالبا طولاني مدت هستند، با بيهوشي عمومي انجام مي شود. در ايران عمل پيوند قرنيه عمدتا تحت بيهوشي عمومي صورت مي گيرد.
پرسش: چشمم قوز قرنيه داشت و پيوند شد. اما بعد از پيوند هنوز شماره چشمم۵ /۷- استيگمات است و نمي توانم خوب ببينم. آيا مي توانم عمل ليزيک را انجام دهم؟
پاسخ: بعد از عمل پيوند قرنيه، انجام عمل ليزيک و يا ديگر اعمال ليزري سطحي مانند لازک و پي ار کي، امکانپذير است. براي پاسخ قطعي، ابتدا چشم شما بايد مورد معاينه قرار گيرد تا مطمئن شويم که منعي براي اينگونه اعمال جراحي نباشد. ناگفته نماند که تاکنون بيشتر عمل جراحي ليزيک بعد از پيوند قرنيه توصيه مي شد. اما اخيرا اعمال جراحي سطحي مانند لازک و پي ار کي بيشتر مورد توجه قرار گرفته است و نتايج اين عملهاي جراحي توسط ديگران و منجمله نتايج شخصي نشان داده که اعمال جراحي سطحي بعد از پيوند قرنيه، هم به سهولت بيشتري قابل انجام است و هم نتايج بهتر و ماندگارتري از نتايج عمل ليزيک مي دهد.