ليزيک پديده اعجاب انگيز پزشکى

مقدمه:

«دنیا را زیبا ببینید»

چشم پنجره ای به سوی جهان هستی است و داشتن چشم سالم ما را در درک صحیح زندگی و مشاهده درست دنیا یاری می کند، بینایی مهمترین حس از حواس پنج گانه انسان به حساب می آید و بروز هرگونه اشکای در این حس برتر، بر کیفیت زندگی تأثیر می گذارد، اگر هر روز مجبور باشیم برای دین عقربه های ساعت دیواری، مدتها تمرکز کرده و در نهایت آن را تیره و تار ببینیم یا برای بهتر دیدن لازم باشد از عینک و یا لنز استفاده کنیم، آنگاه به اهمیت چشم های سالم پی خواهیم برد...!

 

چشم انسان

هنگامی که بینایی انسان کامل و بدون نقص است، نور باز تابش شده از روی اجسام پس از عبور قرنیه و عدسی چشم بر روی شبکیه متمرکز می شود، سپس گیرنده های عصبی موجود در پرده شبکیه این امواج و علایم را به علایم عصبی تبدیل کرده و از طریق عصب بینایی به مغز منتقل می کنند در مغز تمامی این علائم به صورت درک شده و به این ترتیب انسان قادر خواهد بود اشیاء را ببیند.

 

لیزیک ــ لازک ــ پی آر کی

PRK – Lasek  -- Lasik

اندیشه اصلاح عیوب انکساری که شامل:

دوربینی: چشمی که دور را خوب دیده و در نگاه به اشیاء نزدیک دچار تاری دید می شود، در این بیماران محور قدامی ـ خلفی کره چشم کوتاه تر از حد معمول است ().

نزدیک بینی: چشمی که اشیاء نزدیک را خوب می بیند و در دیدن اشیاء دور دچار تاری می گردد در این بیماران طول قدامی ـ خلفی کره چشم بزرگتر از حد معمول است. و آستیگماتیسم [آستیگماتیسم: در این بیماران تحدب قرنیه منظم طبیعی خود را از دست داده به این علت پرتوهای نوری در جهات مختلف شکسته شده و در یک نقطه تمرکز نمی یابند و تار دیده می شود] می باشد از دهها سال قبل به ذهن بشر خطور کرده است.

پیرچشمی، بسیاری از افراد بالای 40 سال از نوعی اختلال بینایی به نام پیرچشمی رنج می برند این عارضه هنگامی رخ می دهد که با افزایش سن به تدریج عدسی سفت شده و قدرت تطابق خود را از دست می دهد و ارسال شده به مغز تار می شود.

همواره انسانهای علاقمند بوده اند که وابستگی خود را به عینک کاهش داده یا قطع کنند در همین رابطه تدریجاً لنزهای تماسی اختراع و تکامل یافت که هم اکنون نیز مصرف می شود.

اولین ابداعات جراحی نزدیک بینی، روش برش با الماس (رادیال کراتوتومی RK) بود که ابتدا توسط دکتر ساتو از ژاپن و فیودوروف از روسیه و باراکر از اسپانیا شروع و تکامل یافت و به تدریج در تمام دنیا گسترش یافت و هزاران نفر در سراسر دنیا و بخصوص آمریکا از این طریق جراحی شدند پس از جراحی با الماس تدریجاً لیزر درمانی (P.R.K) جایگزین آن شد و گسترش یافت اما به سرعت این روش نیز تکامل یافت و از حدود 8 سال قبل روش لیزر + جراحی (لیزیک) رایج ترین روش موجود در دنیا شده است، امروزه دوباره روش لیزر (P.R.K) مورد توجه زیادی واقع شده است زیرا لایه برداری کمتری از چشم می شود و داروهائی نیز همزمان مصرف می شود که عوارض قبلی لیزر (P.R.K) را به حداقل رسانده است، روشهای دیگری نیز برای جراحی عیوب انکساری وجود دارد.

 

اساس جراحی لیزیک چگونه است؟

اشعه لیزر اگزایمر با طول ومج 193 نانومتر، نفوذ بسیار کمی دارد لذا وارد چشم نمی شود و فقط سطح چشم را تخریب می کند، لذا از این اشعه برای تراش سطح قرینه و لایه برداری استفاده می شود.

هر شعاع اشعه لیزر اگزایمر 25/0 میکرون از سطح قرینه را برداشت می کند لذا برای مقادیر مختلف نزدیک بینی یا دوربینی محاسباتی انجام داده اند و مدت زمان معینی را برای تابش اشعه لیزر به چشم مشخص کرده اند.

 

وضعیت لیزر در جهان امروز و در ایران

تاکنون بیش از 5 میلیون نفر در 120 کشور جهان تحت لیزر اگزایمر قرار گرفته اند و به نظر می رسد که طی 5 سال آینده اصلاح لیزری عیوب انکساری شایعترین عمل جراحی در جهان شود ـ همچنین به نظر می رسد که حداقل تا 10 سال دیگر روشی بهتر از این روش در چشم پزشکی ابداع نشود، در مورد میزان فروش این لیزر در جهان اطلاع دقیقی در دست نیست، اما در حال حاضر ماهیانه حدود 20 دستگاه لیزر اگزایمر در آمریکا به فروش می رسد تحقیق برای ساخت لیزرهای جدیدتر ادامه دارد، اما به نظر نمی رسد در آینده نزدیک به بازار عرضه گردد، لیزیک در ایران سابقه 14 ساله دارد، تاکنون نزدیک به 400 هزار نفر جراحی نزدیک بینی با لیزر شده اند و حدود 30 مرکز در ایران فعال می باشد.

 

چرا اصلاح لیزری؟

گرچه کسانی که با روش چاقوی الماسی (R.K) جراحی شده اند دید بسیار خوبی دارند اما عوارضی که گهگاه ایجاد می شد و مشکلاتی که در دراز مدت ممکن است رخ دهد منجر به تبدیل این روش به روش لیزری شد، ابتدا همه بیماران به روش (P.R.K) لیزر می شوند در این روش بعد از تراشیدن سطح قرینه، لیزر به سطح قرینه تابانده می شود، نتایج این روش اکثراً عالی است ولی عوارض نادر و درد شدید بعد از عمل منجر به تبدیل آن به روش لیزیک گردید، امروزه هم دو روش لیزر (P.R.K) و لیزیک در درمان همه شماره های نزدیک بینی و دوربینی کم یا زیاد به کار می روند گرچه محدودیتهائی در انتخاب بسیار وجود دارد که چشم پزشکان موظف به رعایت و توضیح کافی به بیماران می باشند.

 

تکنیک لیزیک چگونه است؟

لیزیک (Laser in situ keratomileusis) روشی که در آن تابش اشعه لیزر اگزایمر به سطح قرینه انجام می پذیرد، برای آنکه سطح قرینه به دلیل زخم ناشی از لیزر تحریک نشود از این روش استفاده می شود.

تحریک سطح قرینه موجب تکثیر سلولهای سطح قرینه و کدورت قرینه و یا عود نزدیک بینی می شود لذا در این روش توسط دستگاهی به نام کراتوم که در داخل آن یک تیغه وجود دارد یک لایه فلاپ از سطح قرینه به ضخامت 160 میکرون بریده می شود (شبیه دستگاه برش کالباس) سپس این لایه از روی قرینه کنار زده می شود و اشعه لیزر به روی این سطح تابانده می شود، میزانی از قرینه که توسط لیزر برداشته می شود متفاوت و بستگی به میزان عیب انکساری (نمره چشم) دارد ولی بین 20 تا 100 میکرون است.

در نهایت بایستی حدود 250 میکرون از قرینه در زیر فلاپ باقی بماند (ضخامت باقی مانده قرینه: 410=250+160) اگر بر اثر تابش بیش از حد لیزر قرینه بسیار نازک شود عوارض مهمی ایجاد می گردد به همین دلیل است که برای اصلاح عیوب انکساری محدودیت وجود دارد ـ در روش (P.R.K) یا لازک همین کار اما بدون ایجاد فلاپ انجام می گردد.

به این معنا که ابتدا سطح قرینه توسط الکل یا تیغه مخصوص تراشیده می شود و سپس لیزر بر آن تاباینده می شود، معمولاً از داروی مخصوصی برای جلوگیری از عود یا کدورت استفاده و سپس برای بهبودی زخم از پانسمان یا لنز تماسی موقت استفاده می گردد.

 

محدودیتهای لیزیک و (P.R.K)

همانطور که ذکر شد تابش بیش از حد لیزر به قرینه ممکن است ایجاد عوارض نماید لذا معمولاً تا شماره های 12 ـ 10 نزدیک بینین و آستیگماتیسم را می توان با اطمینان زیاد لیزیک کرد ـ در شماره های بالاتر معمولاً مقادیری از عیب انکساری (به درجات مختلف) باقی می ماند.

برخی اشخاص باز هم با این توضیح علاقمند به انجام این روش هستند زیرا احساس می کنند کم شدن نمره چشم موهب بزرگی است، البته در نمرات بالا، روشهای دیگر مثل کارگذاری لنز داخل چشمی مقعر (Minuslol) و یا جراحی خارج کردن عدسی طبیعی و کارگذاری لنز داخل چشمی نیز وجود دارد.

 

چه کسانی را می توان به روش لیزری اصلاح کرد؟

تقریباً همه کسانی را که نزدیک بینی 1 تا 12 دپوپتر (یا همراه با آستیگماتیسم کمتر از 5/4 دیوپتر) دارند می توان با اطمینان زیاد درمان نمود.

همانطور که گفته شد اگر نمره چشم بیش از این باشد مقادیری از نزدیک بینی باقی می ماند اما بایستی اشخاص ذیل از این کار اجتناب کنند:

1 ـ کسانی که قرینه بسیار نازک دارند.

2 ـ کسانی که یک چشمی هستند (بستگی به نظر چشم پزشک دارد).

3 ـ کسانی که در همین چشم یا چشم دیگر جداشدگی شبکیه داشته اند (بسته به نظر چشم پزشک دارد).

4 ـ کسانی که در شبکیه شان سوراخ یا پارگی وجود دارد (اینها بعد از لیزر شبکیه می توانند لیزیک کنند).

5 ـ کسانی که هنوز نمره چشم شان ثابت نشده و رو به زیاد شدن می باشد.

6 ـ کسانی که قوز قرینه (کراتوکونوس) دارند.

7 ـ کسانی که عفونت چشم یا کیسه اشکی دارند (بعد از درمان مانعین دارد).

8 ـ کسانی که دفاع بدن شان مختل است (مثل کسانی که شیمی دارند شده اند یا کورتن مصرف می کنند).

9 ـ کسانی که دچار آب مروارید و یا لک قرینه و یا آب سیاه می باشند.

10 ـ کسانی که دائماً در معرض ضربات به صورت هستند مثل بوکس بازان (برای ورزشکاران دیگر محدودیتی وجود ندارد).

11 ـ سن کمتر از 18 سال (به علت تغییرات احتمالی عیب انکساری).

در مورد افراد دوربین بایستی تذکر داد که نمرات بین 6 ـ 1 دپوپتر را می شود به روش لیزیک اصلاح نمود لکن در این مورد نکاتی وجود دارد که بعداً توضیح داده خواهد شد.

12 ـ در دوران حاملگی.

13 ـ کسانی که دچار خشکی و یا التهابات داخل چشمی هستند.

14 ـ کسانی که دچار دیابت هستند (بسته به نظر چشم پزشک دارد).

 

سن مناسب برای اصلاح لیزری

در مورد نزدیک بینی باید دانست که باید زمانی اقدام به اصلاح لیزری کرد که رشد نزدیک بینی متوقف شده باشد زیرا در غیر این صورت ممکن است مجدداً بعد از لیزیک شخص دچار نزدیک بینی شود و تصور نماید که نتیجه عمل نامناسب بوده و نزدیک بینی عود کرده است، زمان توقف نزدیک بینی دقیقاً مشخص نیست اما معمولاً در سن 20 ـ 18 سالگی متوقف می گردد لذا بهترین نحوه تصمیم گیری برای لیزیک وقتی است که حداقل به مدت 6 ماه نمره چشم ثابت مانده است.

از آنجا که آستیگماتیسم و دوربینی معمولاً ثابت است می توان برای لیزر در هر سنی اقدام نمود حتی در بعضی گزارشات اطفال دچار آستیگماتیسم و نزدیک بینی یک طرفه را نیز لیزر نموده اند، قابل توجه است اشخاصی که فقط دچار آستیگماتیسم هستند نیز می توانند اصلاح لیزری شوند.

 

عود (برگشت) عیوب انکساری

احتمال عود در نزدیک بینی بعد از اصلاح لیزری بسیار کم و حدود 2% (دو درصد) است عود در نزدیک بینی های بالاتر، بیشتر است و گاهی به بیش از 1 دپوپتر می رسد ـ ولی در نمرات پائین غالباً عود دیده نمی شود یا حداکثر حدود نیم نمره است ـ حتی کسانی که مقداری از نزدیک بینی یا آستیگماتیسم آنها باقی مانده و یا عود کرده اظهار می دارند که عملاً در زندگی نیازی به استفاده از عینک ندارند ـ غالباً بعد از 3 ـ 2 ماه می توان مقدار عود کرده و یا اصلاح نشده را مجدداً با لیزر اصلاح نمود.

در دوربینی شانس عود بیشتر و گاهی تا 50% می رسد و در حال حاضر لیزر برای دوربینی های با نمره زیاد توصیه نمی شود ـ اصلاح لیزری برای پیر چشمی فعلاً ممکن نمی باشد.

 

آیا بعد از عمل لیزیک و (P.R.K) احتیاج به عینک از بین خواهد رفت؟

در اصلاح لیزری ممکن است در 3% موارد شماره چشم نیم تا 1 نمره باقی بماند لذا بسته به نیاز و شغل این افراد ممکن است احتیاج به عینک پیدا کنند.

البته اکثر افراد لیزر شده به نحوی می شوند که برای بیشتر ساعات زندگی نیاز به عینک پیدا نمی کنند، در ضمن باید توجه داشت که چنانچه نمره چشم به طور کامل اصلاح شود در افراد بالای 40 سال عینک پیر چشمی برای مطالعه نیاز خواهد بود.

 

عوارض اصلاح لیزری

همانطور که رانندگی می تواند موجب آسیبهای جانی و مالی گردد لیزیک و سایر اقدامات و اعمال جراحی و غیر جراحی می تواند موجب عوارضی شود ـ عوارض اصلاح لیزری شامل اصلاح بیش از حد، دیدن هاله، ناراحتی در دیدن چراغها در شب ـ مشکلات رانندگی در شب و سختی مطالعه در هفته های اول می باشد که غالباً بعد از گذشت چند هفته تا چند ماه برطرف می گردد.

عوارض منجر به نابینائی شانس بروز آن بسیار کم و نادر است.

نکته مهم: باید دانست که لیزیک موجب آب مروارید ـ جدا شدگی شبکیه ـ کور رنگی ـ شب کوری و... نمی شود.

به هر حال داوطلب بایستی از امکان ایجاد عوارض مطلع باشد و انتظارات خود را از نتایج لیزیک و پی آر کی نیز در حد معقول داشته باشد.

باید دانست که برخی از ناراحتی های چشمی ربطی به لیزیک ندارد.

مثلاً اگر بعد از لیزیک جدا شدگی شبکیه حادث شد نمی توان گفت که ناشی از لیزر بوده است گرچه معاینات دقیق و کافی قبل از عمل انجام می گردد.

 

معاینات قبل از اصلاح لیزری

* معاینات قبل از لیزیک یا (P.R.K) شامل معاینه با دستگاه بیو میکروسکوپ و مشاهده قسمتهای مختلف چشم.

* معاینه شبکیه ـ اندازه گیری میزان عیب انکساری ـ اندازه گیری ضخامت قرینه و نقشه برداری (توپوگرافی) از سطح قرینه است.

* قبل از عمل اگر لنز هارد استفاده می کنید 3 هفته و در صورت لنز سافت 1 هفته قبل بردارید.

 

روش انجام

1 ـ انجام لیزیک و (P.R.K) سرپائی است و بدون هیچگونه تزریق می باشد.

2 ـ بعد از تمییز و استریل کردن پلکها و اطراف چشم شخص روی تخت دراز کشیده و قطره بی حسی در چشم چکانده می شود.

3 ـ لازم است در صورتی که شخص از مواد آرایشی دور چشم استفاده می کند و یا دچار بلغاریت است قبلاً مژه های خود را با شامپو بچه تمیز کرده باشد.

* عمل برای هر چشم حدود 10 ـ 5 دقیقه به طول می انجامد، این کار درد زیادی ندارد.

* هر دو چشم را می توان با هم انجام داد.

* معمولاً چشم پانسمان نمی شود و شخص بعد از 1 معاینه مجدد مرخص می شود.

 

مرحله بعد از لیزیک و لیزر

* خارش و مالش چشم مطلقاً ممنوع است.

* معمولاً به شخص توصیه می شود که 6 ـ 5 ساعت در منزل استراحت نموده و قرص مسکن مصرف نماید.

* درد ممکن است خفیف و یا شدید باشد ولی می توان با مسکن کنترل نمود.

* بعد از مرخص شدن قطره های آنتی بیوتیک و کورتن طبق دستور پزشک شروع می شود.

* دستورات بعدی با ویزیت روز بعد توسط پزشک داده می شود.

 

توصیه های دیگر

* استفاده از عینک آفتابی طبق دستور پزشک خود.

* مالش چشم تا 1 ماه ممنوع است.

* شنا در استخر تا 1 ماه توصیه نمی شود، ورزشهایی دیگر بلا مانع است.

* تا 24 ساعت رانندگی نشود، تا مدتی شبها رانندگی نشود.

* تا 24 ساعت حمام و آرایش چشم نشود.

* مطالعه از هر زمان مانعی ندارد گرچه در اوایل مقادیری مشکلات و ناراحتی به همراه دارد بهتر است تا 4 روز اول مطالعه انجام نشود.

* مراجعات بعدی را از پزشک خود سؤال کنید.

* انواع ورزشها (بجز بوکس) و شغلهای سبک و سنگین بعد از 1 هفته استراحت بلا مانع است.

 

 

لیزیک مجدد / لیزر مجدد

اگر به دلایلی (مثل عود یا اشکالاتی در دستگاه) اقدام مجدد لازم شود این کار به راحتی امکان پذیر خواهد بود و این از محاسن این روش است ـ معمولاً بین 5 ـ 2 ماه باید صبر کرد تا وضعیت قرنیه پایدار و تغییرات آن ثابت شود آنگاه می توان آن را تکرار کرد.

 

وضعیت بینایی

بسیاری از افراد روز بعد از لیزیک دید عالی و حتی 20 / 20 دارند ـ اما اگر دید کمتر از این باشد به معنی عدم اصلاح کامل نیست در (P.R.K) وضعیت فرق می کند ـ دید بیمار در روز اول خوب روزهای بعد کم می شود. بعد از 1 یا 2 هفته تدریجاً دید خوب می شود و دید نهائی مانند لیزیک خواهد بود این تفاوت به دلیل تکنیک متفاوت این 2 روش است در اشخاصی که اصلاح کامل انجام شده معمولاً بعد از 2 ـ 1 هفته بینائی خوب و نسبتاٌ کاملی به دست می آید.

اما مشکلات مختصری که ناشی از افت کیفیت بینائی است (مثل ناراحتی در نور شدید ـ مشکل رانندگی در شب و...) تدریجاً کاهش می یابد.

مطالعات جدیدتر نشان داده که کیفیت بینائی پس از 12 ـ 6 ماه به حد طبیعی باز می گردد برای کسانی که بعد از لیزر نیاز به عینک پیرچشمی پیدا می کنند و یا به دلیل عدم اصلاح کامل و یا آستیگماتیسم باقی مانده است عینک تجویز شود. 1 ماه بعد این کار ممکن است، طبق آمارهای مراکز مختلف حدود 85% افراد بعد از اصلاح لیزری دید کامل پیدا می کنند. حدود 95% دید در حدی پیدا می کنند که اکثر کارهای روزمره را بدون نیاز به عینک به خوبی انجام می دهند و حدود 5% ممکن است نیاز به لیزر مجدد و یا عینک برای برخی کارهای دقیق و ظریف پیدا کنند.

 

در لیزیک

در لازک و

* شماره کمتری را می شود اصلاح کرد

* بعد از عمل درد ندارد

* دید به سرعت به حد نهائی می رسد

* شماره بیشتری را می توان اصلاح کرد

* بعد از عمل مختصری درد است

* دید ممکن است تا چند هفته تار باشد

 

توصیه های قبل از عمل لیزیک

* اگر لنز تماسی نرم استفاده می کنید حداقل 1 هفته قبل از توپوگرافی یا لیزیک، لازک یا لیزر استفاده از آن را ادامه ندهید.

* اگر از لنز تماسی سخت استفاده می کنید این زمان را به 3 هفته برسانید.

* برای لیزیک 24 ساعت و برای لازک یا لیزر یک هفته (1 هفته) استراحت نسبی و عدم حضور در محل کار در نظر بگیرید.

* برای لیزیک حدود 1 هفته و برای لازک یا پی آر کی حدود 2 هفته مطالعه زیاد و کار با کامپیوتر ممکن است خسته کننده باشد.

* هر نوع سابقه خشکی چشم، بیماریهای تیروئید، دیابت و امراض روماتیسمی را به پزشک خود یادآور شوید.

* مواد آرایشی را با شامپو بچه در مژها و لبه پلکها بشوئید (بهتر است از 3 روز قبل از عمل با شامپو بچه چشمها را بشوئید).

* به هیچ عنوان روز مراجعه عمل از عطر و ادکلن استفاده نکنید.

* حتماً روز عمل با خود یک نفر از دوستان یا افراد خانواده را بیاورید.

* گرچه انجام کار چند دقیقه بیشتر طول نمی کشد ولی برای حداقل 3 ساعت حضور در کلینیک آماده باشید.

* حتماً عینک آفتابی تیره (سیاه رنگ یا قهوه ای تیره) به همراه خود داشته باشید.

* برای جلوگیری از کاهش قند خون قبل از عمل حتماً یک غذای ساده یا نوشیدنی شیرین میل نمائید.

* در صورت داشتن استرس زیاد می توانید طبق نظر پزشک خود از آرامبخش استفاده نمائید و نفسهای عمیق بکشید.

* در صورتی که گوشی همراه دارید حتماً آن را خاموش کرده و همراه با وسایل خود به همراهتان بسپارید.

* در صورت داشتن انگشتر و ساعت و یا گل سرهای بزرگ آنها را با وسایل دیگر خود به همراهتان بسپارید.

* نترسید! ترس باعث اختلال در حالتها روحی و روانی شما می گردد.

 

توصیه های بعد از عمل

* در لیزیک درد مختصر، سوزش، آبریزش در روز اول طبیعی است.

* در لازک و لیزر درد و سوزش و آبریزش بیشتر ولی با مصرف مسکن کنترل می شود.

* تحت هیچ شرایطی چشمهای خود را نماید (1 ماه).

* بهتر است تا 1 ماه استخر و شنا نروید.

* طبق نظر پزشک خود بهتر است تا چند روز اول از دیدن تلویزیون مطالعه و کار با کامپیوتر ممانعت و جلوگیری نمائید.

* قرمزی چشم و لکه های خونریزی حداکثر تا 4 هفته بعد برطرف می شود.

* عینک آفتابی خود را طبق نظر پزشک معالج خود حتماً استفاده نمائید.

 

پزشک شفا، در این موارد به شما راهنمائی خواهد داد

* مواردی که نیاز به مراجعه فوری دارد.

* نحوه استفاده از مسکن.

* میزان فعالیتهای بدنی.

* دفعات و مدت استفاده از قطره های چشمی.

* تاریخ و ساعت مراجعه برای ویزیت بعدی.

* زمان استحمام و شستن صورت و رفتن به استخر.